Ιανουάριος του 2024, με οργή και λύπη μετράμε ήδη τα δύο πρώτα θύματα της πατριαρχίας. Δύο ακόμη γυναίκες που δολοφονήθηκαν από τον σύντροφό τους. 8 Γενάρη, κατά τη διάρκεια ενός καβγά στο σπίτι τους στο Ζεφύρι ο 50χρονος γυναικοκτόνος περιέλουσε με εύφλεκτο υλικό τη σύζυγό του μπροστά στα παιδιά τους και την έβαλε φωτιά. Έπειτα από μια εβδομάδα η 45χρονη κατέληξε στο νοσοκομείο λόγω των εκτεταμένων εγκαυμάτων.
2024, Πρωτοχρονιά και η Γεωργία από την Καλαμαριά, η οποία μάλιστα ήταν και έγκυος, δολοφονείται από τον σύντροφό της, με τη βοήθεια ενός φίλου του, και έπειτα το πτώμα της μεταφέρεται και κρύβεται σε δύσβατη περιοχή, με τον γυναικοκτόνο να βγαίνει επί μέρες στα κανάλια, παριστάνοντας ότι την αναζητά με αγωνία. Ένας ακόμη άνδρας κατ’ εξακολούθηση κακοποιητικός, με καταγγελίες από πρώην συντρόφους αλλά και την αδερφή του που κυκλοφορούσε ελεύθερος. Το είδαμε να συμβαίνει και στην τελευταία γυναικοκτονία του 2023 στη Σαλαμίνα, όπου επίσης παρά τις καταγγελίες σε βάρος του δράστη στην αστυνομία από το θύμα, κανείς δεν φρόντισε για την ασφάλεια της. Δυο ακόμη άνδρες επομένως που είχαν τα κλειδιά του σπιτιού των δολοφονημένων, δυο ακόμη άνδρες που θεώρησαν ότι έχουν το δικαίωμα να ασκήσουν την εξουσία τους σε μια γυναίκα.
Ανά τον κόσμο, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ δολοφονούνται κατά μέσο όρο 137 γυναίκες κάθε μέρα, απλά επειδή είναι γυναίκες. Το φεμινιστικό κίνημα τα τελευταία χρόνια αγωνίζεται ώστε να κατοχυρωθεί ο όρος γυναικοκτονία, τόσο κοινωνικά όσο και νομικά. Ο όρος υποδηλώνει την ανθρωποκτονία γυναικών από άνδρες, επειδή είναι γυναίκες. Οι γυναικοκτονίες δεν είναι δυστυχώς καινούριο φαινόμενο, αλλά μια συνθήκη που λάμβανε χώρα διαχρονικά. Βαφτίζονταν εγκλήματα πάθους- εγκλήματα τιμής- εγκλήματα αντιζηλίας- οικογενειακές τραγωδίες, με τα θύματα πάντα να είναι γυναίκες.
Οι λόγοι που οδηγούν στα εγκλήματα αυτά μπορεί να ποικίλουν, η ρίζα τους όμως είναι κοινή. Μιλάμε για την κορύφωση της κοινωνικά ανεκτής βίας, που προκύπτει από την νοοτροπία της αντρικής υπεροχής και της αντίληψης των γυναικών ως κτήμα. Δολοφονίες γυναικών από τους συντρόφους τους όταν αυτές προσπαθούν να απεμπλακούν από μια κακοποιητικη σχέση, δολοφονίες γυναικών με κίνητρο την σεξουαλική κακοποίηση, δολοφονίες για λόγους “τιμής” όταν μια γυναίκα ατιμάζει την οικογένεια, δολοφονίες στα πλαίσια του οργανωμένου εγκλήματος και της εμπορίας ανθρώπων όπου γυναίκες αντιμετωπίζονται ως εμπόρευμα, μητέρες δολοφονούνται από τους γιούς τους που θεωρούν πως δεν ανταποκρίνονται στο ρόλο που τους έχει αποδοθεί ως «φροντίστρια/ τροφός», βασανισμοί και δολοφονίες γυναικών κατά τις ένοπλες συγκρούσεις ως μέσο ατίμωσης των αντρών εχθρών.
Ποια είναι όμως η στάση της κοινωνίας σε αυτά τα εγκλήματα κατά των γυναικών; Αρχικά αποτροπιασμός αλλά σύντομα ξεκινά να δουλεύει ο μηχανισμός κατηγοριών, όχι μόνο απέναντι στον δράστη, αλλά ακόμα και απέναντι στα ίδια τα θύματα. Δυστυχώς, ήταν αρκετές οι περιπτώσεις στις οποίες με άμεσο ή έμμεσο τρόπο κατηγορήθηκε το ίδιο το θύμα για την κατάληξη του, με την αβίαστη έκφραση απόψεων όπως «γιατί δεν έφυγε νωρίτερα;», «μήπως κι εκείνη τον προκάλεσε με την συμπεριφορά της;», «γιατί επέλεξε να συνάψει σχέσεις μ’ αυτόν τον άνθρωπο;», «τι δουλειά είχε να γυρνά μόνη της τέτοια ώρα;», «γιατί ήταν σ’ αυτό το μέρος;», «γιατί φορούσε αυτά τα ρούχα;» και ούτω καθεξής. Τέτοιες απόψεις εμπεριέχουν τον μισογυνισμό που γεννά η πατριαρχία, η οποία πάντα θα προσπαθεί να δημιουργεί ευθύνες και ενοχές στις γυναίκες, ώστε να μπορεί να τις ελέγχει και να τις καταπιέζει ηθικά, οικονομικά και σωματικά. Σε αυτό τον κύκλο κατηγοριών εμπλέκονται ακόμα και οι θηλυκές μορφές της οικογένειας του δράστη, κατηγορώντας συνήθως τις μητέρες των δραστών, με το σκεπτικό ότι οι ίδιες φταίνε που «δεν μεγάλωσαν σωστά τους γιούς τους», που «δεν τους έμαθαν να σέβονται τις γυναίκες» και ότι εκείνες ευθύνονται για την κακοποιητική συμπεριφορά τους.
Τι γίνεται όμως και με την κρατική διαχείριση των καταγγελιών που καταθέτουν πολλές φορές τα θύματα πριν την γυναικοκτονία τους; Αυτός ο ιστός τον οποίο πλέκουν δικαστήρια-αστυνομία-ΜΜΕ δεν λειτουργεί σε καμία περίπτωση για να προστατέψει τις θηλυκότητες. Υπέρογκα παράβολα για ασφαλιστικά μέτρα τα οποία δεν προσφέρουν καμία ουσιαστική προστασία, καταγγελίες που καταλήγουν σε συρτάρια αρχείων, αστυνομικά τμήματα που δεν προσφέρουν καμία στήριξη στα θύματα που στρέφονται εκεί για βοήθεια και ΜΜΕ που λειτουργούν ως “πλυντήρια” δίνοντας βήμα σε κάθε σεξιστή να εκφράσει τις προσβλητικές και επικίνδυνες απόψεις του.
- Είναι σημαντικό να κατοχυρωθεί πρωτίστως κοινωνικά αλλά και νομικά ο όρος γυναικοκτονία, ώστε να αναγνωριστεί ως ξεχωριστό αδίκημα η θανάτωση γυναικών ως αποτέλεσμα έμφυλης βίας και να οριοθετηθεί νομικά το έγκλημα. Η μεγαλύτερη ποινή δεν θα αποτρέψει τις γυναικοκτονίες, αλλά είναι σημαντικό να διαδοθεί το μήνυμα ότι η βία κατά των γυναικών δεν είναι αποδεκτή και δεν μένει ατιμώρητη. Επίσης, με την καθιέρωση του όρου μπορούμε να εστιάσουμε περισσότερο στην πρόληψη, ενημέρωση και καταπολέμηση της έμφυλης βίας.
- Οι κακοποιητές συνήθως δεν σταματούν στη μία φορά. Αυτό που παρατηρείται είναι η κλιμάκωση στη βία, η οποία μπορεί να ξεκινήσει από «αθώα» στερεότυπα, να εξελιχθεί σε λεκτική/ψυχολογική βία, έπειτα σε σωματική βία και σεξουαλική κακοποίηση και να φτάσει έως την γυναικοκτονία. Για εμάς έχει σημασία να αντιμετωπίσουμε την έμφυλη βία από τις βαθιά εδραιωμένες πατριαρχικές αντιλήψεις που έχουν ενσταλαχτεί στην κοινωνία. Για την αποτροπή αυτών των εγκλημάτων κρίνουμε απαραίτητη την ανάλυση της διάστασης των έμφυλων ρόλων στην καθημερινή ζωή και την κατάρριψη των εμφυλων προτύπων που θέτουν τις θηλυκότητες σε δεύτερη μοίρα.
- Οι γυναίκες που δολοφονούνται, διανύουν μια μακρά διαδρομή καταπίεσης, πριν γίνουν θύματα στο τελευταίο σκαλί μιας πυραμίδας βίας. Για να αποτρέψουμε το να γίνουν ένας αριθμός στη λίστα με τις δολοφονημένες γυναίκες, κρίνουμε αναγκαία τη δημιουργία και ύπαρξη δομών που θα προστατέψουν τις θηλυκότητες που έχουν βιώσει κακοποίηση. Ξενώνες φιλοξενίας, συμβουλευτικά κέντρα -τόσο για τις ίδιες όσο και για τα παιδιά τους- αλλά και πρόνοια για την ένταξη της κάθε επιζώσας στην αγορά εργασίας ή την οικονομική τους στήριξη.
- Σε αυτό το σημείο θα θέταμε ως στόχο την συλλογικοποίηση των θηλυκοτήτων, είτε σε ομάδες γυναικών, είτε σε φεμινιστικές συλλογικότητες. Η ύπαρξη αυτών των μορφωμάτων θα μπορέσει τόσο να στηρίξει θηλυκότητες που έχουν υποστεί έμφυλη βία, όσο και στην καταπολέμηση της βίας αυτής. Μέσω της συλλογικοποίησης οι θηλυκότητες ενδυναμώνονται και οχυρώνονται απέναντι στην καθημερινή επίθεση που βιώνουν από το κράτος, το κεφάλαιο και την πατριαρχία. Η αποδόμηση της πατριαρχικής κοινωνίας θα γίνει μέσω του προσδιορισμού των καταπιέσεων που βιώνουμε και την μορφή που αυτές λαμβάνουν στην καθημερινή ζωή, καθώς και μέσω των συλλογικών αγώνων μας. Η αποτροπή των γυναικοκτονιών θα γίνει εφικτή μέσω της κατάρριψης των έμφυλων ρόλων που έχει ορίσει η κάθε είδους εξουσία -κρατική ή θρησκευτική- και μέσω της χειραφέτησης των γυναικών και των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων.