Οι λόγοι που επαναφέρουν στην επικαιρότητα την συζήτηση για τις αμβλώσεις στο εξωτερικό αλλά και στον ελλαδικό χώρο
Τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί η συζήτηση γύρω από τις αμβλώσεις, τόσο σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσο και σε παγκόσμιο. Το ζήτημα επανήλθε πάλι προ ολίγων ημερών όταν το ανώτατο δικαστήριο των Η.Π.Α. κατήργησε την προστασία του δικαιώματος στην άμβλωση σε ομοσπονδιακό επίπεδο, αφήνοντας ελεύθερο το πεδίο ώστε οι πιο συντηρητικές πολιτείες να προβούν σε νομοθετικές ρυθμίσεις που περιορίζουν ή και απαγορεύουν τις αμβλώσεις, κάτι που έσπευσαν να κάνουν 13 πολιτείες. Τέτοιες πρακτικές μας γυρνάνε πίσω 50 χρόνια. Οι αποφάσεις αυτές θα θέσουν σε κίνδυνο την υγεία περιπου 36 εκατομμύρια γυναικών, non binary και intersex ατόμων με μήτρα, που βρίσκονται πλήρως εκτεθειμένες στην περίπτωση μιας ανεπιθύμητη εγκυμοσύνης, οδηγώντας τες σε αναζήτηση βοήθειας σε κάποια άλλη πολιτεία, ή ωθώντας τες ακόμα και σε επικίνδυνες για την υγεία τους ιατρικές πράξεις. Δεν είναι όμως μόνο στις ΗΠΑ που εμφανίζονται αυτές οι σκοταδιστικές αντιλήψεις. Σε νότια Αμερική, Ασία και Αφρική μπορεί κατα βάση να επιτρέπεται η διακοπή της κύησης, ανα τόπους όμως επιβάλλονται διαφορετικοί περιορισμοί, όπως η έγκριση των γονιών ή και του συζύγου. Τα τελευταία χρόνια, βλέπουμε χώρες της Ε.Ε. να ψηφίζουν νόμους για την απαγόρευση ή τον περιορισμό των αμβλώσεων όπως έγινε στην Πολωνία τον Οκτώβριο του 2020, όπου το Συνταγματικό Δικαστήριο προχώρησε σε σχεδόν πλήρη απαγόρευση των αμβλώσεων. Στη Μάλτα από το 2021, έχει επιβληθεί καθολική απαγόρευση των αμβλώσεων ασκώντας αυστηρές ποινικές κυρώσεις όπως φυλάκιση έως 3 χρόνια σε όποια προβεί σε άμβλωση ή φυλάκιση ως 4 χρόνια σε όποιο άτομο παρέχει βοηθεια, ενώ ίδια είναι και η ποινή σε γιατρό που πραγματοποίησε την άμβλωση. Στην Ιταλία η πλειονότητα των γιατρών στο δημόσιο τομέα αρνείται την άμβλωση επικαλούμενη λόγους συνείδησης ή θρησκευτικής πεποίθησης. Αλλά και στην Ελλάδα έχουν ξεπηδήσει τα τελευταία χρόνια καμπάνιες και συνέδρια τα οποία σκοπό έχουν να αναδείξουν το ζήτημα των γεννήσεων με άμεση στοχοποίηση των ατόμων που επιλέγουν να προβούν σε διακοπή κύησης. Έτσι, λοιπόν, νιώσαμε την ανάγκη να τοποθετηθούμε σε ένα ζήτημα το οποίο αφορά τα σώματα και τις ελευθερίες μας.
Πιο πρόσφατα η συζήτηση για τις αμβλώσεις στην Ελλάδα επανήλθε με το «1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γονιμότητας και Αναπαραγωγικής Αυτονομίας», το οποίο τελούσε υπό την αιγίδα της Προέδρου της Δημοκρατίας και το οποίο επιχειρήθηκε να πραγματοποιηθεί το 2021 στην πόλη των Ιωαννίνων. Ένα συνέδριο το οποίο ακυρώθηκε έπειτα από έντονες αντιδράσεις γυναικείων κινημάτων και φεμινιστικών ομάδων. Ένα συνέδριο που απαρτίζεται στην πλειοψηφία του από (cis) άντρες που κατέχουν εξουσία: πολιτικοί -κυρίως δεξιού ρεύματος-, εκκλησιαστικοί αλλά και γιατροί (γυναικολόγοι που πραγματοποιούν εξωσωματικές γονιμοποιήσεις). Σκοπός του συνεδρίου ήταν η ανάδειξη της υπογεννητικότητας στον ελλαδικό χώρο με άμεση ανάδειξη των γυναικών ως μηχανές αναπαραγωγής και επιπλέον ενοχοποίησης τους για την προσωπική επιλογή για τεκνοποίηση ή όχι. Ένα συνέδριο το οποίο προσπαθεί να αποτρέψει την αυτονομία της γυναίκας, απαγορεύοντας την αυτοδιάθεση της για το σώμα της. Ένα συνέδριο απόλυτα επηρεασμένο από θρησκευτικές δεισιδαιμονίες, με συμμετοχή εκκλησιαστικών μελών που εκφέρουν απόψεις, που φυσικά δε στηρίζονται σε επιστημονικά δεδομένα, για τη ζωή και τη δημιουργία της μέσα από ένα θρησκευτικό πρίσμα.
Μέσα σε όλη αυτή την σκοταδιστική και αναχρονιστική προπαγάνδα είδαμε να μην μένει και το εκπαιδευτικό σύστημα στο απυρόβλητο. Τον Ιανουάριο του 2022 στάλθηκαν «εκπαιδευτικά» βίντεο στα γυμνάσια της χώρας με θέμα την Προγεννητική Αγωγή και τίτλο «Σεξουαλικότητα-Γονιμότητα-Γονεϊκότητα, μια αδιαχώριστη ενότητα», τα οποία αναπαράγουν τη θεωρία του «αγέννητου παιδιού», που υποστηρίζει ότι η ζωή του βρέφους αρχίζει με τη σύλληψη κάτι το οποίο ξεκάθαρα τάσσεται ενάντια στις αμβλώσεις και προλειαίνει το έδαφος για την απαγόρευση τους. Τα βίντεο αυτά επικεντρώνονται με εμφανώς μη επιστημονικούς όρους στην επιλογή των γυναικών να γίνουν μητέρες τι πρέπει να κάνουν και τι όχι, πως πρέπει να σκέφτονται, τι πρέπει να τρώνε κτλ με όλα τα «πρέπει» να επικεντρώνονται στο πώς θα διαμορφωθεί η τέλεια μήτρα που θα δημιουργήσει τον τέλειο άνθρωπο..
Επιπλέον γυρνώντας λίγα χρόνια πίσω, είδαμε το 2017 στις στάσεις του μετρό στην Αθήνα αφίσες με το σύνθημα “αφήστε με να ζήσω”. Αυτής η καμπάνια τάσσεται άμεσα ενάντια στις εκτρώσεις με βάση όπως λένε τη χριστιανική ορθόδοξη διδασκαλία. Ευτυχώς και τότε τα αντανακλαστικά των προοδευτικών κινημάτων και των φεμινιστικών ομάδων ήταν άμεσα και οι αφίσες αφαιρέθηκαν από το δημόσιο χώρο.
Όλες τις παραπάνω καμπάνιες τις αναφέρουμε για να αναδείξουμε την επιτακτική ανάγκη στο σήμερα να αγωνιζόμαστε για τις ελευθερίες και για την αυτοδιάθεση μας, βάζοντας τις εαυτές μας ως ανάχωμα στις σκοταδιστικές αντιλήψεις που προσπαθούν κάποιοι να μας επιβάλλουν.
Μια σύντομη ιστορική αναδρομή
Το ζήτημα της αντισύλληψης και η ανάγκη για μεθόδους διακοπής κύησης ήταν εμφανές από τον 14ο αιώνα. Τότε που γυναίκες βρέθηκαν να κατηγορούνται ως μάγισσες, επειδή είχαν γνώσεις βοτανολογίας, με σκοπό να προστατεύσουν τα σώματά τους να τα θεραπεύσουν, να προάγουν μεθόδους αντισύλληψης ή ακόμα και να προβούν σε διακοπή κύησης. Συγκεκριμένα από τον 14ο έως τον 17ο αιώνα χιλιάδες γυναίκες κατηγορήθηκαν για μαγεία και οδηγήθηκαν σε εκτέλεση γιατί συνιστούσαν πολιτική και θρησκευτική απειλή για την εκκλησία και το κράτος.
Προχωρώντας ανά τα χρόνια και φτάνοντας στην δεκαετία του ‘60 , κυριάρχησε το δεύτερο κύμα φεμινισμού, το οποίο έφερε στην επιφάνεια την αυτοδιάθεση των γυναικείων σωμάτων με ένα από τα κύρια αιτήματα την απελευθέρωση των εκτρώσεων και της αντισύλληψης.
Το δεύτερο κύμα φεμινισμού δεν άφησε ανεπηρέαστο και τον ελλαδικό χώρο στον οποίο οι γυναίκες ξεκίνησαν να διαδηλώνουν και να ζητούν την νομιμοποίηση των αμβλώσεων. Το 1978 γίνεται τροποποίηση του νόμου που είχε ξεκινήσει το 1975 «περί μεταμοσχεύσεων βιολογικών ουσιών ανθρώπινης προελεύσεως» στον οποίο εισάγεται η νομιμοποίηση της άμβλωσης ως την 20η εβδομάδα κύησης εάν προκύπτουν θέματα υγείας του εμβρύου και ως την 12η εβδομάδα έπειτα από γνωμάτευση ψυχιάτρου για την μητέρα. Παρ όλα αυτά οι αυτόνομες γυναικείες ομάδες εξακολουθούσαν να παλεύουν για την πλήρη νομιμοποίηση των αμβλώσεων. Διαδηλώνοντας και δημιουργώντας καμπάνιες σε πολλές πόλεις της ελλάδας για την αντισύλληψη, τη σεξουαλικότητα και τις αμβλώσεις, φτάνουμε στο 1986 που ψηφίζεται ο νόμος για την τεχνητή διακοπή της εγκυμοσύνης που επιτρέπεται έως την 12η εβδομάδα κύησης (άρθρο 304 του ποινικού κώδικα νόμος 4619/2019).
Αξίζει να σημειωθεί ότι το διάστημα κατά το οποίο οι εκτρώσεις ήταν απαγορευμένες οι γυναίκες συνέχιζαν να κάνουν επεμβάσεις είτε σε παράνομα ιατρεία είτε με τη βοήθεια μαίας ακόμα και μόνες τους. Οι παράνομες επεμβάσεις επειδή τις περισσότερες φορές δεν τηρούσαν κανόνες υγιεινής επέφεραν σοβαρές επιπτώσεις στο σώμα και την υγεία τους, με αποκορύφωμα γυναίκες να έχουν χάσει ακόμα και την ζωή τους.
Οι εκτρώσεις στον ελλαδικό χώρο
Παρόλο που οι εκτρώσεις στην ελλάδα είναι θεωρητικά νόμιμες, στην πράξη πραγματοποιούνται πολύ λίγες επεμβάσεις στα δημόσια νοσοκομεία. Όταν κάποιο άτομο θέλει να κλείσει ραντεβού για διακοπή κύησης η λίστα αναμονής είναι τόσο μεγάλη που υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να ξεπεράσει χρονικά την 12η εβδομάδα κύησης και να μην καταφέρει να κάνει την επέμβαση. Έτσι, αναγκάζεται, είτε να απευθυνθεί σε ιδιωτικές κλινικές όπου το κόστος είναι μεγάλο, είτε να συνεχίσει μία «ανεπιθύμητη» εγκυμοσύνη όταν δεν μπορεί να καλύψει το κόστος της επέμβασης. Το αποκορύφωμα ήρθε κατά τη διάρκεια της πανδημίας που οι επεμβάσεις αυτές θεωρούνταν “μη επείγουσες” με αποτέλεσμα να μην πραγματοποιούνται. Ένα τρανταχτό παράδειγμα με έντονο το ταξικό πρόσημο είναι οι μετανάστριες από τα camps οι οποίες μη έχοντας ούτε τη δυνατότητα πρόσβασης σε δωρεάν επεμβάσεις ούτε κάλυψης του κόστους σε ιδιωτικές κλινικές αναγκάζονται να συνεχίσουν μια εγκυμοσύνη σε άσχημες συνθήκες διαβίωσης τόσο για εκείνες όσο και για τα παιδιά τους.
Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι ανήλικες οι οποίες θέλουν να προβούν στην διακοπή ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης μπορούν να την πραγματοποιήσουν σε ιδιωτικές κλινικές όπου παράνομα δεν ενημερώνεται κηδεμόνας, σε αντίθεση με δημόσιους φορείς που πρέπει να υπάρχει έγγραφη συγκατάθεση τους.
Ακόμα μια δυσκολία που καλούνται να αντιμετωπίσουν τα άτομα που αποφασίζουν να πραγματοποιήσουν άμβλωση, είναι ο ψυχολογικός σκόπελος που θέτει πολλές φορές ο κοινωνικός περίγυρος, ενώ δεν είναι λίγες φορές που ακόμα και οι γυναικολόγοι, δημιουργούν ενοχές και αμφιβολίες στην ασθενή. Πολλές φορές οι γιατροί αρνούνται να πραγματοποιήσουν άμβλωση στο δημόσιο νοσοκομείο είτε προβάλλοντας ως αίτιο τα ηθικά και θρησκευτικά τους πιστεύω, είτε για να αναγκάσουν να πραγματοποιηθεί η επέμβαση στο ιδιωτικό ιατρείο του γιατρού με άμεσο οικονομικό όφελος εκείνου. Σε αυτό το σημείο να αναφέρουμε τις πιέσεις που ασκεί η εκκλησία για την απαγόρευση των εκτρώσεων εφόσον θεωρείται «αμαρτία». Άρα και η ψυχολογική πίεση που δημιουργείται από τον γιατρό έχει τις περισσότερες φορές τις ρίζες της σε θρησκευτικές πεποιθήσεις.
Παρά τις πιέσεις που ασκούνται μέχρι και σήμερα τόσο από θεσμικούς φορείς όσο και από τον κοινωνικό περίγυρο ενάντια στις αμβλώσεις, συχνά είναι το ίδιο το θεσμικό πλαίσιο που ωθεί στην επιλογή αυτή. Κοινωνικοί και οικονομικοί λόγοι μπορούν να οδηγήσουν στη διακοπή μιας κύησης, συγκεκριμένα η ανεργία, η επισφαλής εργασία, οι χαμηλοί μισθοί, τα ανύπαρκτα επιδόματα, η έλλειψη δημόσιων βρεφονηπιακών σταθμών, η μικρής διάρκειας άδειες εγκυμοσύνης και λοχείας και ένα κράτος πρόνοιας το οποίο κατακερματίζεται.
Η επιλογή της έκτρωσης σύμφωνα με τις διαθέσεις που έχει το κράτος
Οι γυναίκες έχουν τεθεί από το κράτος και το κεφάλαιο ως μήτρες του έθνους. Είναι αυτές οι οποίες θα πρέπει να γεννήσουν και να αναθρέψουν τους πολίτες του εκάστοτε κράτους και δέχονται πιέσεις μέσω των επίπλαστων δικαιολογιών για τη δήθεν υπογεννητικότητα στην χώρα. Σε αυτόν τον ρόλο που τους έχει αποδοθεί προβάλλεται έντονα το στοιχείο της μητρότητας με διάφορες κλισέ εκφράσεις που έχουν να κάνουν με το μητρικό φίλτρο και το μητρικό ένστικτο, όροι οι οποίοι είναι κατασκευασμένοι τεχνηέντως προς όφελος όχι των παιδιών αλλά της λειτουργίας του κεφαλαίου. Αξίζει να αναλογιστούμε φράσεις του παρελθόντος αλλά και του παρόντος όπως: «οι Τούρκοι γεννούν πολλά παιδιά, αν γίνει πόλεμος θα μας πάρουν φαλάγγι αφού οι ελληνίδες δεν κάνουν παιδιά!!!», «οι μετανάστριες γεννούν συνέχεια ενώ οι ελληνίδες κοιτάνε την καριέρα τους και δεν κάνουν παιδιά». Αν αναλύσουμε τις παραπάνω φράσεις βλέπουμε το βάρος που δίνεται στην μητρότητα ως εθνική υποχρέωση των γυναικών, αλλά και το βαθειά ρατσιστικό μίσος που αναβλύζουν τοποθετώντας τα παιδιά των μεταναστριών σε δεύτερη μοίρα και επιπλέον σαν όντα τα οποία θα «μολύνουν» την καθαρότητα ενός έθνους. Έννοιες και επιχειρήματα που μας βρίσκουν άκρως αντίθετες.
Πέρα από «μήτρες του έθνους», οι γυναίκες αντιμετωπίζονται και ως μηχανές αναπαραγωγής του εργατικού δυναμικού, κάτι που συχνά αντικατοπτρίζεται και στους νόμους που διαμορφώνονται ως προς τον έλεγχο της αναπαραγωγής ανά τα χρόνια. Ο έλεγχος της αναπαραγωγής με όρους παραγωγικότητας αντικατοπτρίζεται με μεγάλη σαφήνεια στο νόμο που διευκολύνει την επιλογή της άμβλωσης στην περίπτωση που το έμβρυο παρουσιάζει αποκλίσεις από την τυπική ανάπτυξη. Τόσο το νομικό πλαίσιο αυτό όσο και η διαρκής μείωση επιδομάτων αναπηρίας, οι τρομερές ελλείψεις σε υποδομές για αξιοπρεπή διαβίωση ατόμων με ειδικές ανάγκες φανερώνουν τις διαθέσεις του κράτους για δημιουργία ατόμων που θα είναι αρτιμελή και υγιή για να ενταχθούν στην κοινωνία και φυσικά στην αγορά εργασίας.
Η θέση μας σε σχέση με την επιλογή η μη της έκτρωσης
Δεν δεχόμαστε τον έλεγχο του κράτους στα σώματά μας, δεν καθορίζεται η αυτοδιάθεση για εγκυμοσύνη ή μη σύμφωνα με τις ανάγκες του, και προφανώς αρνούμαστε να μπούμε σε φυλετικούς περιορισμούς σε σχέση με την αναπαραγωγή.
Για εμάς η επιλογή της συνέχισης ή της διακοπής κύησης δεν αφορά κανένα άλλο άτομο ή θεσμό πέρα από αυτό που κυοφορεί. Υπερασπιζόμαστε την αυτοδιάθεση των γυναικών, non-binary και intersex ατόμων με μήτρα που καλούνται να πάρουν μια τέτοια απόφαση, στεκόμαστε μαζί τους και διεκδικούμε καλύτερους όρους για την υλοποίηση οποιασδήποτε απόφασης κι αν λάβουν.
Διεκδικούμε δημόσια, δωρεάν και ποιοτική υγεία και ελεύθερες και δωρεάν εκτρώσεις για όσα άτομα το επιθυμούν! Ενίσχυση του υγειονομικού προσωπικού των δημόσιων νοσοκομείων ώστε να υπάρχει έγκαιρη πρόσβαση και κατάλληλη φροντίδα τόσο για την ίδια την επέμβαση όσο και μετά από αυτή.
Αγωνιζόμαστε για μια κοινωνία όπου η αυτοδιάθεση του ατόμου θα είναι αυτονόητη, που η επιλογή διακοπής κύησης δε θα είναι κοινωνικά ενοχοποιημένη. Καθώς ακόμα υπάρχει έντονος στιγματισμός και ενοχοποίηση των ατόμων που προβαίνουν σε άμβλωση είναι απαραίτητη η παροχή υποδομών ψυχολογικής υποστήριξης για όσα άτομα επιθυμούν.
Θεωρούμε απαραίτητη τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση παιδιών και εφήβων σε ένα φροντιστικό περιβάλλον αποδοχής, μακριά από λογικές ενοχοποίησης της σεξουαλικότητας. Το σχολείο είναι ο χώρος που τα άτομα κοινωνικοποιούνται και προετοιμάζονται για την ενήλικη ζωή μέσα στο κοινωνικό σύνολο, γι αυτό τον λόγο θεωρούμε απαραίτητη τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση για μεθόδους αντισύλληψης που θα προάγουν την ασφάλεια των ατόμων μέσα στις συναινετικές σεξουαλικές τους σχέσεις, τόσο από σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα όσο και από ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες.
Αγωνιζόμαστε ώστε να μην τερματίστει ούτε μία κύησή λόγω οικονομικών ή κοινωνικών δυσκολιών. Διεκδικούμε καλύτερους μισθούς, βελτίωση υποδομών, την οικονομική στήριξη στις οικογένειες που θα ήθελαν να αποκτήσουν παιδιά ανεξαρτήτως υπηκοότητας1.
Απαιτούμε την κατοχύρωση του δικαιώματος στη γονεϊκότητα για ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα.
- Από την 1-1-2022 τέθηκε σε ισχύ νόμος ο οποίος παρέχει επίδομα σε γυναίκες που γεννούν στην ελλάδα με τους εξής διαχωρισμούς/περιορισμούς όπως αναφέρονται: «…η μητέρα του παιδιού ή το πρόσωπο που έχει την επιμέλεια του να μένει μόνιμα και νόμιμα στην Ελλάδα και να έχει την ιδιότητα του Έλληνα πολίτη ή του ομογενούς αλλοδαπού ή του Ευρωπαίου πολίτη ή του πολίτη κράτους του ΕΟΧ ή πολίτη τρίτης χώρας που διαμένει στην Ελλάδα συνεχώς από το 2012 και εντεύθεν, καθώς και να υποβληθεί αίτηση για τη χορήγηση του εντός τριμήνου από τη γέννηση. Από το έτος 2024 και εντεύθεν, ο πολίτης τρίτης χώρας απαιτείται να διαμένει νόμιμα και μόνιμα στην Ελλάδα τα τελευταία 12 χρόνια…» Από την πλευρά μας θέλουμε η στήριξη να είναι χωρίς φυλετικούς διαχωρισμούς και η οικονομική στήριξη στην μητέρα να δίνεται για τον χρόνο τον οποίο θα έχει ανάγκη.